संत्रा लागवड
संत्रा फळ हे लिंबूवर्गीय फळा मध्ये मोडतो. आंबट गोड चव असलेले हे फळ प्रामुख्याने उन्हाळ्यात भरपूर मागणी तयार करते. संत्रा रसाला सुद्धा उन्हाळ्यात भरपूर मागणी असते. अधिक श्रम किंवा व्यायाम केल्यामुळे येणारा थकवा घालविव्यासाठी संत्र्याचे रस अधिक उपयुक्त ठरते. शारीरिक आळस मरगळ आणि प्रवासातील थकवा तसेच बौध्दीक थकवा घालवण्यासाठी संत्राच्या रसाची मोठ्या प्रमाणात मागणी असते. जिवनसत्व अ', ब, असलेले हे फळ मानवी शारीराकरीता अतिशय उपयुक्त आहे.♦️ हवामान : अनेक वर्षापर्यंत टिकाऊ असणारे हे झाड उच्च तापमानात सुध्दा तग धरून राहते. सूर्यप्रकाश व्यवस्थित मिळाला तर झाडांची वाढ अतिशय चांगल्या प्रकारे होते. हवेतील आद्रता अधिक ढगाळ हवामान झाडाच्या वाढीकरीता व फळाच्या वाढीकरीता घातक ठरते.
♦️ जमिन : जमिनीची निवड करताना खालील बाबी लक्षात आणाव्यात.
♦️ 1. पाण्याचा निचरा : जमिनीच्या खालच्या थरातून पाण्याचा निचरा होणे अतिशय महत्वाचे आहे. झाड मोठे वाढत असल्यामुळे त्याच्या प्रमाणेच झाडाच्या मुळ्या सुध्दा खोलवर जातात. ज्या जमिनीत खालच्या थरातील पाण्याचा निचरा होत नसेल तर पांढऱ्या मुळ्याजवळ बुरशी तयार होऊन मुळ्यामध्ये गाठी तयार होतात व पिकाला हानी पोहचते. तसेच मुळकुज लागूण झाड मर होऊ शकते.
♦️ 2. क्षारता : जमिनीत एकूण क्षाराचे प्रमाण 1000 पि.पि.एम पेक्षा अधिक असते. अशा जमिनी संत्रा लागवडीस अयोग्य समजाव्यात. यामुळे सुध्दा मोठ्या प्रमाणात झाडाची मर होण्याची शक्यता असते.
♦️ 3. रोग-किडीचा प्रादुर्भाव : जमिनीत काही उपद्रवी बुरशी, किड, निम्याटोड (सुत्रकृमी) असल्यास त्यांचा उपद्रव झाडाला होतो व खोडकिडा, खोडअळी व उधळी हे पिकाकरता घातक ठरते. तेव्हा जमिन निवडताना लक्षात घ्याव्यात.
♦️ 4. जाती निवड : क्लिमेंटाईन, कलमोडिन, क्लियोपात्रा, कुर्ग, डान्सि, देशी, किंग, नागपूर संत्रा, सातसुमा, टेम्पले. विलोलिफ इ. जाती प्रचलित आहेत. भारतातील नागपुरी संत्रा प्रसिद्ध गणला जातो.
♦️ 5. जमिनीची मशागत : संत्रा पिकाची लागवड करण्याअगोदर जमिनीची आडवी उभी सखोल नांगरटी करून घ्यावी. यानंतर कुळव्याच्या दोन ते तीन पाळ्या कराव्यात. शेवटच्या पाळी अगोदर सिंगल सुपर फॉस्फेट 1 बॅग व जय सजिवंनी 5 किलो यांचे मिश्रण प्रति एकरी शिपांवे व जमिनीचे सपाटीकरण करून घ्यावे. प्रत्येक क्षेत्रात ठरावीक उतार राखूनच सपाटीकरण करावे, जेणे करून पाण्याचा निचरा व्यवस्थित होईल. (हराळी, नागरमोथा, कास, कुडा या बारमाही तणाच्या मुळ्या काढाव्यात.)
♦️ रोप प्रक्रिया : या दोन्ही घटकाचे 100 लिटर पाणी तयार करून रोपप्रक्रिया करून घ्यावी.
| स्कायगोल्ड जेल | 100 ग्राम |
| बाविस्टिन | 100 ग्राम |
♦️ लागवड अंतर : जमिनीच्या मगदुरानुसार चौरस पद्धतीने आखणी करावी. 16 x 16 किंवा 18 x 18 फूट किंवा 6 x 6 मीटर वर 1 x1 x 1 मीटरचे खडडे करावे व या खड्यामध्ये या सर्व घटकाचे मिश्रण करून खड्डे भरावे. व त्यामध्ये मधोमध रोप लावावे. मुख्यतः रोप लागवड करण्याचा कालावधी मृग नक्षत्रात सात जून नंतरच करावा.
| ( प्रमाण प्रति : झाड ) | |
|---|---|
| प्रक्रिया केलेले शेणखत | 1 किलो |
| निंबोळीपेंड | 1 किलो |
| सुफर्ट | 200 ग्राम |
| ब्लॅकडायमंड | 200 ग्राम |
प्रथम वर्षे नियोजन
♦️ लागवडी पासून 11 ते 16 दिवसात पहिली ड्रिंचीग करावी. ठिबक असल्यास खालील घटक सोडावे.
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 1.5 किलो |
| ब्लू कॉपर | 1 किलो |
| 12 : 61 : 0 | 3 किलो |
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| सुप्रीमो | 2 लिटर |
| मिरॅकल | 1 लिटर |
♦️ पहिली फवारणी : लागवडी पासून 60 ते 70 दिवसाच्या अंतराने पहिली फवारणी करावी
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 25 ग्राम |
| मॅकप्लस | 5 मि.ली |
| रोको | 20 ग्राम |
♦️ दुसरी फवारणी : 150 ते 180 दिवसाच्या दरम्यान दुसरी फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| तेजस | 25 ग्राम |
| संपदा | 25 ग्राम |
| फायर-101 | 25 मि.ली |
♦️ टिप : वरील प्रमाणे खताचा डोस देऊन लगेच पाणी दयावे व पाणी दिल्यावर 8 ते 10 दिवसांच्या अंतराने खालील फवारणी करावी.
♦️ झाडांना अतिवृष्टीमुळे मर लागत असल्यास नंबर 1 वर दिलेली ड्रिचिंग परत करावी.
♦️ धुके किवा धुवारी पडत असल्यास शेतामध्ये संध्याकाळच्या वेळेस धुपन करावे. दुसऱ्या दिवशी खालील फवारणी करावी.
| (15 लिटर प्रती पंप ) | |
|---|---|
| बलवान | 25 मि.ली |
| साफ | 25 ग्राम |
द्वितीय वर्षे नियोजन
♦️ मृग नक्षञाच्या वेळी म्हणजे 7 ते 8 जून दरम्यान शेतकरी बाधंवानी खालील व्यवस्थापन करावे.♦️ खत व्यवस्थापन :
| ( प्रमाण प्रति झाड ) | |
|---|---|
| डि.ए.पी | 100 ग्राम |
| ब्लॅकडायमंड | 100 ग्राम |
| सुफर्ट | 100 ग्राम |
♦️ फवारणी : प्रथम वर्षे प्रमाणेच पहिल्या दोन फवारण्या कराव्यात.
आंतर पिके व आंतर मशागत
♦️ संत्रा लागवड केल्यानंतर आपण 5 व्या वर्षी बहार धरू शकतो. तो पर्यंत पहिले 4 वर्षे आपण खालील आंतरपिके घेऊ शकतो. 1 ते 4 वर्षे भुईमूंग व हरभरा - उन्हाळी भुईमूग व हिवाळी हरभरा घेता येईल किंवा पहिले 3 वर्षे लसूणघास घेता येईल. किंवा भाजीपाल्यामध्ये लसूण, कांदा, मिरची, कोबी, टोमॅटो व तसेच फुलाची पिके झेंडू निशिगंध, शेवती, मोगरा इ. घेता येतील, पंरतू आंतरपिके घेताना संत्रा पिकावर रोग व किडी वाढणार नाही याची काळजी घ्यावी.
♦️ टणी : संत्रा पिकाच्या झाडाला लहानपणा पासूनच छाटणी करून योग्य वळण दयावे. पंरतू नियमित छाटणी करण्याची गरज नाही. आवश्यकता असेल तेथेच छाटणी करावी, म्हणजे पानकोब (वॉटरशूट), मर, रोगट भाग काढून टाकण्यापुरते छाटणी मर्यादीत असावी. छाटणीचे काम झाड सुप्त आवस्थेत असतानाच करावे व तेथे बोर्डोपेस्ट लावावा. खोडावरील फुट वाढू नये यांची काळजी घ्यावी.
फळ बहार नियोजन
♦️ फळ बहार घेण्यापूर्वी झाडाला ताण बसणे आवश्यक असते ताण व्यवस्थित बसत नसेल तर बहार धरण्याच्या 1 मिहिन्या अगोदर खालील फवारणी करावी.| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| संपदा | 25 ग्राम |
| 13 : 40 : 13 | 100 ग्राम |
| 0 : 52 : 34 | 100 ग्राम |
आंबिया बहार व्यवस्थापन
♦️ खत व्यवस्थापन : या पिकावर पिठ्या ढेकूण, फळमाशी, सालपोखरणारी अळी, देवी रोग इ. मुख्य रोग आहे. परंतु आपल्या फवारण्यामध्ये यांचा विचार करण्यात आलेला आहे. एकंदरीत पेरूचे पिक अंत्यत लाभदायक व फायदेशीर ठरू शकते जर योग्य प्रकारे नियोजन केले तर उत्पादन भरघोस येऊ शकतो.| ( प्रमाण प्रति झाड ) | |
|---|---|
| 18 :46 : 0 | 500 ग्राम |
| निबोळी पेंट | 500 ग्राम |
| पोटॅश | 200 ग्राम |
| सुफर्ट | 150 ग्राम |
| ब्लॅकडायमंड | 150 ग्राम |
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| अविष्कार | 5 मि.ली |
| शक्तिमान गोल्ड | 30 मि.ली |
| फायर-101 | 25 मिली |
| बॉल बोरॉन | 25 मिली |
♦️ दुसरी फवारणी :
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| प्लॅनोफिक्स | 4 मिली |
| संपदा | 30 ग्राम |
| कॅल्शियम EDTA | 15 ग्राम |
| तेजस | 25 ग्राम |
♦️ मावा तुडतुडे, व पांढरी माशी याकरता कॉन्फ़िडर, ॲडमायर, उलाला, मार्शल, रिजेन्ट किंवा व्हिजील - 8 मी.ली यापैकी कोणताही घटक वापरू शकतो. तसेच थ्रीप्स मोठ्या प्रमाणावर आढळल्यास किंगकोंग-25 मिली प्रती पंप वापरावे.
जून- जुलै फळ फुगवण अवस्था
♦️या वेळेस खालील प्रमाणे खताचा डोस| ( प्रमाण प्रति झाड ) | |
|---|---|
| पोटॅश | 500 ग्राम |
| ब्लॅकडायमंड | 200 ग्राम |
| सुफर्ट | 200 ग्राम |
♦️ दुसरी फवारणी :
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| अविष्कार | 5 मि.ली |
| जिब्रॅक्स | 30 मि.ली |
| बॉल बोरॉन | 25 मि.ली |
♦️ टिप : फळमाशी करता एका प्लॉट मध्ये 6 ते 8 ठिकाणी मक्षिकार + नुआन किंवा क्लोरो या दोन्ही घटकाचे वेगळेवेगळे बोळे तयार करून कागदाच्या प्लेट मध्ये ठेवावे यामुळे नर पतंगे आकृष्ट होऊन मरण पावतील व प्रजनन होणार नाही.
♦️ सिट्रसशीला : संत्रा पिकावरील प्रमुख किंड महणून या किडीचा उल्लेख केला जातो. सिट्रस वर्गातील संत्रा, मोसंबी आणि इतर झाडावरही किड आढळते. तीन ते चार mm आकाराचे किडी करड्यारंगाचे पंख असलेले असतात. मादी किडी एका दिवसात 700 ते 800 अंडे देते. एका आठवड्यात अंडे उगवून व 15 दिवसात किडीस पंख फुटुन ती उडू लागतात व पिक धोक्यात आणतात. पाने फुले कोवळी शेंडे फळे यातील रस शोषून घेतल्यामुळे मोठे नुकसान होते. अश्यावेळेस माईट-शूट 25 मिली प्रति पंप आपल्या घटका सोबत फवारणी केल्यास या किडीचा नायनाट होतो.
मोसंबी लागवड
भारतात अनेक राज्यात मोसंबी उत्पादन मोठ्या प्रमाणात घेतले जाते. यात महाराष्ट्र, कर्नाटक, मध्यप्रदेश व पंजाब ही राज्ये मोसंबी उत्पादनात अग्रेसर आहेत. भारतात दरवर्षी जवळपास 30,000 मेट्रिक टनाचे मोसंबी पिकाचे उत्पादन घेतले जाते. महाराष्ट्रात सोलापूर, फलटण, बारामती, पुणे, नगर, वैजापूर, गंगापूर, कन्नड, जालना या भागात मोसंबीचे उत्पादन मोठ्या प्रमाणावर घेतले जाते. कमी-जास्त पाऊस डायबॅक, वाळवी, मुळकुंज असे अनेक समस्यामूळे शेतकरी फळबागेकडे दुर्लक्ष करत आहेत परंतू उदासी तंत्रामध्ये या सर्व समस्याचे निरासरण करता येत असल्यामुळे शतकऱ्याचे या पिकाकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन बदलत आहे.ऊन, वारा, पाऊस, वादळ, गारपीट, पाऊस, रोगराई इ. कारणांनी तसेच भांडवल खर्च व पिकातील संकट याबाबतीत जर विचार केला तर संत्रा बाग किंवा द्राक्षे बाग यापेक्षा मोसंबीची बाग परवडते. मध्यम बांध्याचे व सदाहरीत डोलदार दिसणारे हे बाग आकर्षक असते. बहरलेले मोसंबीचे झाड वातावरणात सुगंध दरवळणारे असतात. तसेच वातावरण शुद्ध राखण्यास या झाडाची मदत होते. आहारात महत्वाचा दर्जा देणारे हे मोसंबी फळाचे महत्व तसेच लहान मुले, वयस्कर माणसे यांना पाचक ठरणारा मोसंबीचा रस हे सर्वांना ज्ञातच आहे.
मोसंबीच्या फळातील रसात जी साखर ती प्रामुख्याने ग्लूकोज प्रकारातील असते, त्यामूळे थकवा घालवण्यासाठी उपयुक्त असते. श्रमामुळे आलेला शिण ताबडतोब भरून निघतो.
♦️ जमिन : साधारणपणे मध्यम खोलीची सुपीक व काळी जमिन या पिकास चांगली मानवते. चुनखडीचे रान तसेच पाण्याचा निचरा न होणारे जमिन या पिका करता निवडू नये नये. जमिनीचा खालचा थर पक्या मुरुमाच्या किंवा कडक असल्यास अशीही जमिन निवडू नये.
♦️ हवामान : या पिकाला समशितोष्ण प्रकारचे हवामान मानवते. हवामानातील तापमान, सूर्यप्रकाश, आद्रता हे प्रमुख घटक वाढीवर, उत्पादनावर तसेच गुणवत्तेवर परीणामकारक ठरतात. उन्हाळ्यातील तापमान 38 अंश सें पेक्षा वाढले किंवा हिवाळ्यातील तापमान 8 अंश सें पेक्षा कमी झाले तर वाढीवर विपरीत परिणाम होतो. जास्त थंडी किंवा तापमान या पिकास घातक ठरते. मोसंबी पिकास सूर्यप्रकाश चांगला मानवतो. सावलीमध्ये तसेच ढगाळ वातावरणात वाढ आणि उत्पादनात विपरीत परिणाम होतो.
फळ वाढीच्या काळात दमट हवामान असेल तर फळाची साल पातळ राहून रसाचे प्रमाण वाढते, पण फळांना आकर्षक रंग येत नाही, या उलट कोरडे हवामान असेल तर फळांना आकर्षक रंग येतो तसेच सालही पातळ राहते. फळ वाढीच्या काळात उच्च तापमान असेल तर फळे लवकर पिकतात मात्र रसाची गोडी कमी राहते.
♦️ जाती आणि प्रकार : मोसंबी हे लिंबू वर्गातील फळ असून महत्वाचे फळ पीक समजले जाते. नारंगी रसाचा रंग असलेले स्वीट ऑरेंज असे इंग्रजीतील नाव या फळाचे आहे.
मोसंबीच्या विविध जाती खालील प्रमाणे आहेत :
| मोसंबी | मास्टा ब्लड रेड | सातगुडी |
| व्हेल नशिया | सुक्कारी | डोब्ला फिना |
| जाफा | दिसा | पॉईन ॲपल |
| जी .एफ .ई | वॉशिंग्टन नॉव्हेल | वटावेन |
| शामुटी | रंगपूर | न्युशेलार |
♦️ जमिनीची मशागत : मराठवाडा आणि पश्चिम महाराष्ट्र या भागातील हवामान मोसंबीस अनुकूल आहे. मात्र या भागात जमिनीची निवड काळजीपूर्वक करावी. ज्या जमिनीत लागवड करावयाची आहे. तेथे मोजणी करून एकूण क्षेत्रफळाचे प्लॉट आखून घ्यावे. एका प्लॉटचा आकार 20 गुंठया पेक्षा लहान नसावा तसेच 50 गुंठया पेक्षा मोठा नसावा. निवडलेला प्लाट नांगरूण, कूळवून घ्यावा व सपाट करावा तसेच 100 मी अंतरासाठी 1 मी उतार याप्रमाणे ढाळ काढून घ्यावे. तसेच जमिनीचा उतार व निवडलेल्या प्लॉट या उतार लक्षात घेवून प्लॉटच्या उतारा संमातर आडवे आणि उभे चर खणावेत व ते एकमेकात भिडवावेत. हे चर बुझवणे आवश्यक आहे. परंतु याला माती वापरण्यापेक्षा दगड, गोटे, डबर, जाड बाळू, खडी, मुरूम यांचा वापर करून चर भरावेत. जमिनीत चुनखडीचे प्रमाण अधिक असेल तर चर भरताना जीप्सम वापरावेत.
♦️ लागवडीचे अंतर : मोसंबीचे झाड डेरेदार आणि विस्ताराने वाढणारे असते. झाडांना सर्व बाजूनी भरपूर सूर्यप्रकाश आणि मोकळी हवा मिळाली पाहिजे. त्यासाठी लागवड चौरस पद्धतीने उपयुक्त ठरते. मध्यम जमिनीला 16 x 16 फुटाचे अंतर व भारी जमिनीला 18 × 18 चे अंतर घेवून बेसलाईनच्या आधारे मोजणी करून 1 x 1 x 1 मी चे खड्डे करून या खड्यामध्ये पुढील प्रमाणे खताची मात्रा टाकावी.
| शेणखत | 1 किलो |
| सुफर्ट | 500 ग्राम |
| निंबोळी पेंड | 1 किलो |
| ब्लॅक डायमंड | 500 ग्राम |
प्रथम वर्ष नियोजन
♦️ पहिली ड्रिचिंग : लागवडी पासून 11 ते 16 दिवसात पहिली ड्रिंचीग करावी. ठिबक असल्यास खालील घटक सोडावे.| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 1.5 किलो |
| ब्लू कॉपर | 1 किलो |
| 12 : 61 : 0 | 3 किलो |
♦️ दुसरी ड्रिचिंग : 40 ते 45 दिवसात करावी
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| सुप्रीमो | 2 लिटर |
| मिरॅकल | 1 लिटर |
♦️ पहिली फवारणी : लागवडी पासून 60 ते 70 दिवसाच्या अंतराने फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 25 ग्राम |
| मॅकप्लस | 5 मि.ली |
| वीगो | 25 मि.ली |
♦️ दुसरी फवारणी : 150 ते 180 दिवसाच्या दरम्यान दुसरी फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| तेजस | 25 ग्राम |
| संपदा | 25 ग्राम |
| सोनाटा 70 | 25 मि.ली |
टिप
♦️ झाडांना अतिवृष्टीमुळे मर लागत असल्यास नंबर 1 वर दिलेली ड्रिचिंग परत करावी.♦️ धुके किवा धुवारी पडत असल्यास शेतामध्ये संध्याकाळच्या वेळेस धूपन करावे. दुसऱ्या दिवशी खालील फवारणी करावी.
बलवान - 25 मिली
युपीएलचे साफ - 25 ग्राम
युपीएलचे साफ - 25 ग्राम
द्वितीय वर्षे नियोजन
♦️ मृग नक्षञाच्या वेळी म्हणजे 7 ते 8 जून दरम्यान शेतकरी बाधंवानी खालील व्यवस्थापन करावे.♦️ खत व्यवस्थापन :
| ( प्रमाण : प्रती झाड ) | |
|---|---|
| डी.ए.पी | 250 ग्राम |
| ब्लॅक डायमंड | 100 ग्राम |
| सुफर्ट | 100 ग्राम |
आंतर पिके व आंतर मशागत
♦️ मोसंबी लागवड केल्यानंतर आपण 5 व्या वर्षी बहार धरू शकतो. तो पर्यंत पहिले 4 वर्षे आपण खालील आंतरपिके घेऊ शकतो. 1 ते 4 वर्षे भुईमूंग व हरभरा - उन्हाळी भुईमूग व हिवाळी हरभरा घेता येईल किंवा पहिले 3 वर्षे लसूणघास घेता येईल किंवा भाजीवाल्यामध्ये लसूण, कांदा, मिरची, कोबी, टोमॅटो व तसेच फुलाची पिके झेंडू निशिगंध, शेवनती, मोगरा इ. घेता येतील पंरतू आंतरपिके घेताना मोसंबी पिकावर रोग व किडी वाढणार नाही याची काळजी घ्यावी.♦️ छाटणी: मोसंबी पिकाच्या झाडाला लहानपणा पासूनच छाटणी करून योग्य वळण दयावे. पंरतू नियमित छाटणी करण्याची गरज नाही. आवश्यकता असेल तेथेच छाटणी करावी म्हणजे पानकोब (वॉटरशूट), मर, रोगट भाग काढून टाकण्यापुरते छाटणी मर्यादीत असावी. छाटणीचे काम झाड सुप्त आवस्थेत असतानाच करावे व तेथे बोर्डोपेस्ट लावावा. खुंटावरील फुट वाढूनये यांची काळजी घ्यावी.
♦️ वळण देणे : झाडांना वळण देण्याचे काम लागवडी बरोबरच सुरु होते, झाडाचा विस्तार एकसारखा व्हावा तसेच खुंट मजबूत व्हावे कलमी खोडाचा जोड व्यवस्थित वाढ होणे, लागवडी नंतर कलमास भक्कम आधार देणे हि पहिली पायरी होय, खुंटावर फुट वाढू न देणे हि दुसरी पायरी होय, खुंटावर फुट येऊच नये या साठी बोर्डोपेस्टचा वापर करणे. खोडावरील सुप्त डोळ्यांची फुट थांबविण्यासाठी 5%तीव्रतेची पेस्ट लावावी.पावसाळया पूर्वी व पावसाळ्या नंतर असे दोनदा हि पेस्ट लावावे.
♦️ बोर्डो पेस्ट तयार करण्यासाठी खालील प्रमाणे प्रमाण घ्यावे.
| कॉपर सल्फेट | 2 किलो |
| झिंक सल्फेट | 2 किलो |
| चुना | 2 किलो |
| पाणी | 60 लिटर |
फळ बहार नियोजन
♦️ फळ बहार घेण्यापूर्वी झाडाला ताण बसणे आवश्यक असतें ताण व्यवस्थित बसत नसेल तर बहार धरण्याच्या 1 मिहिन्या अगोदर खालील फवारणी करावी.| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| संपदा | 25 ग्राम |
| बोरॉन | 30 ग्राम |
| 0:52:34 | 100 ग्राम |
आंबिया बहार व्यवस्थापन
♦️ खत व्यवस्थापन :
| ( प्रमाण : प्रती झाड ) | |
|---|---|
| निबोळी पेंड | 500 ग्राम |
| ब्लॅक डायमंड | 150 ग्राम |
| सुफर्ट | 150 ग्राम |
| पोटॅश | 200 ग्राम |
| 18:46:0 | 500 ग्राम |
♦️ पहिली फवारणी :
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर ) | |
|---|---|
| अविष्कार | 7 मि.ली |
| बोरॉन | 20 ग्राम |
| शक्तिमान गोल्ड | 30 मि.ली |
| फायर 101 | 25 मि.ली |
♦️ दुसरी फवारणी :
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर ) | |
|---|---|
| फ्लॉवर किंग | 1 मि.ली |
| बोरॉन | 30 ग्राम |
| कॅल्शियम EDTA | 15 ग्राम |
| तेजस | 25 ग्राम |
मावा, तुडतुडे, व पांढरी माशी या करता व्हिजील - 8 ग्राम प्रती पंप तसेच थ्रीप्स मोठ्या प्रमाणावर आढळल्यास सोनाटा 70 - 25 मि.ली प्रती पंप वापरावे.
जून- जुलै फळ फुगवण अवस्था
या वेळेस खालील प्रमाणे खताचा डोस
| ( प्रमाण : प्रती झाड ) | |
|---|---|
| पोटॅश | 500 ग्राम |
| ब्लॅक डायमंड | 200 ग्राम |
| सुफर्ट | 200 ग्राम |
♦️ दुसरी फवारणी :
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर ) | |
|---|---|
| अविष्कार | 5 मि.ली |
| जिब्रॅक्स | 30 मि.ली |
| बोरॉन | 30 ग्राम |
♦️ टिप : फळमाशी करता एका प्लॉट मध्ये 6 ते 8 ठिकाणी माक्षिकारी + नुआन किंवा क्लोरो यादोन्ही घटकाचे वेगळे वेगळे बोळे तयार करून कागदाच्या प्लेट मध्ये ठेवावे यामुळे नर पतंगे आकृष्ट होऊन मरण पावतील व प्रजनन होणार नाही.
महत्वाचे रोग
♦️ डिंक्या : फुट रॉट, कॉलर रॉट ,गमोसीस या नावाने ओळखला जाणारा हा रोग फायटोपथेरा या बुरशी मुळे होतो. खोडावरील सालीतून डिंक पाझरणे, व खोडाची साल निकामी होणे हि या रोगाची लक्षणे आहेत.
प्रतिबंध व उपाय योजना
♦️ रंगपूर लाईम या खुंटावर डोळा भरलेली कलमे लावावी.
♦️ 30 सें पेक्षा अधिक उंचीवर भरलेल्या डोळ्यांची कलमे निवडावीत.
♦️ खोडास पाणी लागू देऊ नये.
♦️ पावसाळ्या पूर्वी व पावसाळ्या नंतर 80 ते 100 सें मी उंची पर्यंत बोर्डो पेस्ट लावावी.
♦️ रोगट भाग चाकूने खरडून काढावा व तेथे पोटॅशियम परमॅगनेट ने धुवून काढावे.
♦️ मुळकुज : गनोडर्मा रुट रॉट असे हि म्हणतात. वरच्या थरातील मोठ्या मुळापासून सुरुवात होऊन खोल वरच्या मुळा व खोडाकडे पसरणारा हा रोग अतिशय घातक असतो.
उपाय योजना : स्कायगोल्ड, ब्लू कॉपर अथवा ट्रायकोड्रमा याची ड्रिचिंग करावी.
चिकू उत्पादन तंत्रज्ञान
♦️ मध्य अमेरीका व मेक्सिको हे चिकूचे मुळस्थान असून भारतात पहिल्या प्रथम महाराष्ट्रातील कोकण विभागात भोलवड या गावात चिकूची प्रथम लागवड व सुरुवात झाली. इ.स 1898 साली या परिसरात चिकूची पहिली कलमे लावण्यात आल्याची नोंद फळबागेच्या इतिहासात नोंद केलेली आहे. पुण्याच्या गणेश खिंड फळ संशोधन केंद्रवर सन 1936 साली चिकू बागेची लागवड झाली. या बागेतील सर्व झाडे आजही सुव्यवस्थित आहेत.♦️ जमिन आणि हवामान : उष्ण कटिबंधात येणारे हे पिंक उष्ण आणि दमट हवामानात चांगले उत्पादन देते. सरासरी वार्षिक 125 ते 250 सेंमी पाऊस पडणाऱ्या भागातही चिकूची झाडे उत्तम वाढतात. कडाक्याची थंडी, धुके, गारा इ. मात्र चिकूस सोसवत नाही. 8 सें पेक्षा कमी तापमान गेल्यास किंवा 39° से या मर्यादेपलिकडे तापमान गेल्यास चिकूच्या फळधारणेवर व फळ वाढीवर विपरीत परिणाम होतो.
♦️ उत्तम निचरा होणारी व सेंद्रिय पदार्थयुक्त असलेली जमिन या फळ झाडास चांगली मानवते. उथळ, बरड, खडकाळ, तसेच क्षारयुक्त चुनखडीची आणि पाणी साचून राहणारी जमिन या पिकास चालत नाही. जमिनीत एक मीटरच्या खाली कठीण मुरूम अथवा खडक असला तरीही दहा बारा वर्षा नंतर झाडे उबळव्यास सुरुवात होते. पुढील तीन चार वर्षात झाडे वाळून ( मर ) जातात.
♦️ जात निवड : चिकू मध्ये मुख्यतः 3 प्रमुख जाती आहेत :
♦️ 1. काळीपत्ती : महाराष्ट्रातील बऱ्याश्या भागात हिच प्रमुख जात म्हणून लागवड केली जाते. झाडाची डौलदार आकार, फळे मोठ्या आकाराची उत्पादन क्षमता भरपूर व चवदार फळे हि वैशिष्ट असलेली काळीपत्ती हि जात असून झाड उंच आणि डेरेदार वाढते. पानाचा रंग गर्द हिरवा असतो. फळे मोठी व अंडाकृती वाढतात. फळमध्ये एक ते दोन चकत्या बिया असतात.
♦️ 2. छत्री : या जातीच्या झाडाचा आकार छत्री सारखा दिसतो म्हणूनच याला छत्री नाव पडले आहे. पानाचा रंग पोपटी असून पाने मोठी व अंडाकृती असतात. या जातीची फळे मोठी व अंडाकृती असून काळीपत्ती च्या फळासारखेच दिसतात मात्र चविस कमी दर्जाची असतात. फळामध्ये दोन बिया असतात. काही भागात पोपटी रंगाच्या पानावरून यांचे नाव पिलीपत्ती असे सुध्दा म्हटल्या जाते
♦️ 3. क्रिकेटबॉल : या जातीस कलकत्ता लार्ज या नावानेही ओळखले जाते. परंतू ही जात महाराष्ट्रात सहसा कोणीही लागवड करत नाही.
♦️ या तीन प्रमुख जाती शिवाय ढोलादिवानी, भुरीपत्ती, जिंजर, द्वारपुडी बारामासी अश्या अजूनही अनेक जाती आहेत. पंरतू हवामान आणि जमिन यांचा सारासार विचार करता महाराष्ट्रासाठी कालीपत्ती ही जातच योग्य आहे.
♦️ जमिनीची मशागत : जमिनीची आडवी उभी नांगरट करून व कुळव्याच्या तीन ते चार पाळ्या देवून जमिन भुसभूशीत करावी व जमिनी चे सपाटीकरण करून घ्यावे.
♦️ लागवड अंतर : रोप लागवड करण्यासाठी बांधापासून 5 मीटर अंतर सोडूनच 10 x 10 मीटरचे वर 1 x 1 x 1 मीटरचे खड्डे करावे व खालील प्रमाणे त्यात खत व्यस्थापन करावे.
प्रथम वर्षे नियोजन
♦️ खत व्यवस्थापन :| ( प्रमाण : प्रति रोप ) | |
|---|---|
| प्रक्रियायुक्त शेणखत | 3 किलो |
| पोटॅश | 300 ग्राम |
| सुफर्ट | 200 ग्राम |
| ब्लॅकडायमंड | 200 ग्राम |
| युरीया | 300 ग्राम |
| सुपर फॉस्फेट | 1 किलो |
♦️ पहिली फवारणी :
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 25 ग्राम |
| मॅकप्लस | 5 मि.ली |
| वीगो | 25 ग्राम |
♦️ पहिली आळवणी : लागवडी पासुन 21 ते 24 दिवसात पहिली आळवणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 1.5 किलो |
| ब्लूकॉपर | 500 ग्राम |
| 19 : 19 : 19 | 3 किलो |
टिप
♦️ वरील पद्धतीचे नियोजन 3 वर्षापर्यंत याच पद्धतीने करावे. 4 थ्या व 5 व्या वर्षी हे प्रमाण दीड पट वाढवावे.♦️ 6 व्या वर्षी बहार धरण्यापूर्वी झाडांना आकारयेईल. यापध्दतीने हलकी छाटणी करावी. व वाळलेल्या काड्या काढून घ्याव्यात.
बहार नियोजन
♦️ सर्वात आधी हवामानानुसार आपल्याला मृगबहार की अंबिया बहार घेणे योग्य राहील. यांचा अभ्यास करावा व त्यापद्धतीने नियोजन करावे.♦️ पहिली खताची मात्रा :
| ( प्रमाण प्रति झाड ) | |
|---|---|
| शेणखत | 10 किलो |
| सुफर्ट | 400 ग्राम |
| युरिया | 700 ग्राम |
| ब्लॅक डायमंड | 400 ग्राम |
| सुपर फॉस्फेट | 1 किलो |
| पोटॅश | 900 ग्राम |
फूलधारणा
चिकूस पहिल्या वर्षा पासूनच फूल येतात तथापी पहिल्या वर्षी झाडाचा विस्तार लहान असतो. त्यामुळे फळे राखणे व उत्पादन घेणे हे अयोग्य ठरते म्हणून पहिली चार वर्ष फुले काढून टाकणेच योग्य ठरते व फुले काढून टाकल्यामूळे शेंडा वाढीस चालना मिळते व झाड वाढीच्या पूर्णत्वास पोहचते. वयाच्या सहा वर्षापासून फुले राखल्यास् अती उत्तम ठरते. वयाच्या सातव्या वर्षापासून उपादन घेणे योग्य आहे. फूल धारणा करताना खालील फवारणी अतीशय चांगल्या पद्धतीने भिज पद्धतीने करावी.♦️ पहिली फवारणी :
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| अविष्कार | 8 मि.ली |
| शक्तीमान गोल्ड | 30 मि.ली |
| वीगो | 25 ग्राम |
| फायर 101 | 25 मि.ली |
♦️ पहिली फवारणी करताना खाली ओल असणे गरजेचे आहे. यानंतर 15 ते 20 दिवसांत झाडावर मोठ्या प्रमाणात फुलाची संख्या दिसून येईल. यानंतर आपल्या बागेमध्ये मात्रा किंवा तुडतुडे दिसतात का यांचे निरीक्षण करावे व खालील फवारणी घ्यावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| तेजस | 25 ग्राम |
| संपदा | 25 ग्राम |
| रोको | 20 ग्राम |
| माईटशूट | 25 मिली |
♦️ यानंतर फळ बोराच्या आकाराचे झाल्यावर फवारणी करावी खालील प्रमाणे, त्या आधी आपल्या बागेत लाल कोळी दिसतात का यांचे निरीक्षण करावे.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| बलवान | 25 मिली |
| जीब्रॅक्स | 40 मिली |
| फोटॉन | 7 मिली |
♦️ लाल कोळी दिसून आल्यास याच फवारणी मध्ये इथिओन किंग डायकोफॉल - 30 मिली प्रती पंप वापरावे. किंवा बोर्निव्हो - 15 मिली किंवा ओमाइंट - 25 मिली घ्यावे.
♦️ जर लाल कोळी नसेल परंतु थ्रिप्स असतील तर मार्शल हा घटक प्रति पंप 25 मिली वापरावे. जर पांढरी माशी मोठ्या प्रमाणात दिसत असल्यास माईटशूट - 25 मिली प्रति पंप वापरावे.
♦️ यानंतर फळाचा आकार पोसणे, चकाकी येणे, वजन वाढणे याकरीता ठिबकद्वारे खालील प्रमाणे घटक सोडावे. ♦️ वरील पद्धतीने घटक सोडल्यानंतर फळाची वाढ चांगल्या प्रकारे होईल.
♦️ टिप : जर पिकाची मोठ्या प्रमाणात फुलगळ होत असेल तर बोरॉन - 30 ग्राम व प्लॅनोफिक्स - 5 मि.ली प्रती पंप कोणत्याही फवारणी मध्ये वापरावे.
♦️ महत्वाची सूचना : फुल निघणे आणि फुल उमलणे या काळात संध्याकाळी 4 वाजेपासून हवेच्या माध्यमातून परागीकरण चालू असते. म्हणून संध्याकाळच्या वेळेस कोणत्याही प्रकारची आपल्या बागेत फवारणी करू नये अथवा आपल्या बागेत धूर करू नये.
चिकूवर येणारे रोग व किडी व त्यांचे नियंत्रण
♦️ पानावरील ठिपके : हा रोग बुरशीजन्य आहे. या रोगामुळे चिकूच्या पानावर गुलाबी - तपकिरी रंगाचे लहान ठिपके पडतात. या ठिपक्याचा मध्यभाग पांढरवट रंगाचा असतो, अश्या वेळेस
वीगो - 25 ग्राम (प्रति पंप)
फवारनी मध्ये घेणे या शिवाय कोळशी, खोडकिडा, साल खाणारी अळी, खवले किड,
पानावरील अळी, सिफमायनर, पिढेकिडे, फळ पोखर किड, पर्णगुच्छ इ. रोगांचा
प्रादुर्भाव असतो.
पेरु उत्पादन तंत्रज्ञान
गरीब व श्रींमत सर्व स्थरातील लोकांना पेरू फळ प्रिय आहे. या फळापासून जॅम, जेली, चिज , आईस्क्रीम व शरबत तयार करता येते. कमी पाण्यावर येणारे हे पिक आर्थिक दृष्ट्या फायदेशीर असते. उष्ण समशितोष्ण हवामानात झाडाची वाढ चांगली होते. कोरड्या व उष्ण हवामानाच्या प्रदेशात पेरूचे उत्पादन चांगले होते. दमट हवामानात पेरूची लागवड करू नये. कारण अश्या हवामानात देवीच्या रोगाचा प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता असते.♦️ जमिनीची निवड : हलकी, मध्यम व काळी कोणत्याही प्रकारची जमिन पण पाण्याचा निचरा चांगला होणारी जमिन पेरुस मानवते. चुनखडीयुक्त जमिनीत पेरूची लागवड करू नये.
♦️ जात निवड : लखनऊ 49 (सरदार), ललीत, तैवान पिंक, थाई 7, VNR वरील जाती महाराष्ट्रात प्रचलित असून बहुतांश भागात लखनौ 49 या जातीची लागवड मोठ्या प्रमाणात केल्या जाते.
♦️ जमिनीची मशागत : लागवड करण्यासाठी जमिनीचे सपाटीकरण आवश्यक असते. अश्या वेळेस आडवी, उभी सखोल नांगरटी करून कुळवाच्या 3 तें 4 पाळया देऊन जमिन भुसभुशीत करून शेवटच्या पाळी अगोदर सिंगल सुपर फॉस्फेट 1 बॅग व जय संजिवनी 5 किलो यांचे मिश्रण प्रति एकरी शिंपावे व शेवटची पाळी करावी. यानंतर लागवडीसाठी योग्य अंतर घ्या 6 x 6 मी. वर 1 x1 x1 मी. चे खड्डे करावे. या खड्यामध्ये प्रक्रिया केलेले शेणखत - 200 ग्राम, सुफर्ट - 100 ग्राम, ब्लॅक डायमंड - 100 ग्राम व डी.ए.पी - 100 ग्राम या सर्व घटकांचे मिश्रण घेऊन खड्डे भरावे
♦️ लागवड अंतर : पेरु पिका करीता आज पर्यंत अनेक शेतकऱ्यांनी वेगवेगळे अंतर घेतलेले दिसून आले. पंरतू सातारा जिल्ह्यातील माईनी मायामी तालुका खटाव येथील माझे शेतकरी मित्र श्री संजय गुदगे यांच्या पेरूच्या बागेतील अंतर झिक झाँक पद्धतीने 12 x 8 व 10 x 8 अगदी योग्य अंतर माझ्या मताने ठरवीलेले आहेत. याशिवाय 10 x 6 व 12 x 6 हे अंतरही आपण करू शकतो.
♦️ रोप प्रक्रिया : खालील घटक घेऊन रोपावर चांगल्या पद्धतीने फवारणी करावी. किंवा 50 लिटर पाणी करून 250 रोपे बुडवून काढावी व हे पाणी शेतात शिंपून द्यावे.
| स्कायगोल्ड जेल | 100 ग्राम |
| बाविस्टिन | 100 ग्राम |
♦️ पहिली आळवणी : लागवडी पासून 5 ते 10 दिवसा दरम्यान पहिली (ड्रिप/ ड्रिंचींग).
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 1 किलो |
| ब्ल्युकॉपर | 500 ग्राम |
| 19:19:19 | 2 किलो |
♦️ पहिली फवारणी : लागवडी पासून 16 ते 18 दिवसात करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 25 ग्राम |
| मॅकप्लस | 5 मिली |
| रोको | 20 ग्राम |
♦️ दुसरी आळवणी : 32 ते 36 दिवसा दरम्यान दुसरी ड्रिचींग करावी
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| मिरॅकल | 1 लिटर |
| सुप्रिमो | 2 लिटर |
♦️ खताची पहिली मात्रा : लागवडी पासून 50 ते 60 दिवसाच्या दरम्यान करावी.
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| 20:20:0:13 | 1 बॅग |
| ब्लॅक डायमंड | 10 किलो |
| सुफर्ट | 10 किलो |
पेरू बहार नियोजन
♦️ बहार धरण्यापूर्वी बागेस छाटणी करावी छाटणी झाल्यानंतर| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 30 ग्राम |
| ब्ल्यूकॉपर | 30 ग्राम |
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| अविष्कार | 5 मि.ली |
| शक्तीमानगोल्ड | 25 मि.ली |
| नेटीओ | 10 ग्राम |
| माईट-शूट | 25 मि.ली |
♦️ खत व्यवस्थापन :
| ( प्रमाण प्रति झाड ) | |
|---|---|
| 18:46:0 | 300 ग्राम |
| ब्लॅकडायमंड | 200 ग्राम |
| सुफर्ट | 200 ग्राम |
| पोटॅश | 200 ग्राम |
♦️ कळी अवस्था आल्यानंतर मावा, फळमाशी, फुलकिडे, तशेच साल पोखरणारी अळी यांचा प्रादुर्भाव आढळून येतो अशा वेळेस खालील फवारणी करावी. खालील घटकाची फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| तेजस | 25 ग्राम |
| संपदा | 25 ग्राम |
| बॉल बोरॉन | 20 मि.ली |
| फायर-101 | 25 मि.ली |
♦️ फळाचा आकार बोरासारखा बनल्यास 1 लीटर सुडो. 3 किलो गुळ 200 लिटर पाण्यात कालवून 30 तास भिजू घालावे व त्यानंतर 5 लीटर ताक त्यात टाकून ढवळून घ्यावे. यानंतर हे द्रावण ठिबक द्वारे सोडावे. या द्रावणाची फवारणी सुध्दा करू शकतो.
♦️ फळांचा आकार लिंबू सारखा झाला असल्यास फळ फुगवणी करीता व चकाकी येण्या करीता खालील फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| अविष्कार | 5 मिली |
| जिब्रॅक्स | 40 मिली |
| बॉल बोरॉन | 20 मि.ली |
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| बलवान | 25 मिली |
| वीगो | 25 मिली |
| प्लॉनोफिक्स | 5 मिली |
| बॉल बोरॉन | 20 मिली |
♦️ खताचा दुसरी मात्रा : खताची दुसरी मात्रा खालील प्रमाणे दयावी.
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| 10:26:26 | 1 बॅग |
| विघ्नहर्ता विकास कीट | 25 किलो |
| पोटॅश | 1 बॅग |
पेरु वरील महत्वाचे किडी व रोग
♦️ टिप : या पिकावर पिठ्या ढेकूण, फळमाशी, सालपोखरणारी अळी, देवी रोग इ. मुख्य रोग आहे. परंतु आपल्या फवारण्यामध्ये यांचा विचार करण्यात आलेला आहे. एकंदरीत पेरूचे पिक अंत्यत लाभदायक व फायदेशीर ठरू शकते जर योग्य प्रकारे नियोजन केले तर उत्पादन भरघोस येऊ शकतो.पपई तंत्र
♦️ हवामान : पपई या पिका करिता उष्ण व समशितोष्ण हे हवामान उत्तम ठरते. 25 ते 38 तापमान या पिका करता चांगले असते. दव, धुके व धुवारी यामुळे पपईला फार मोठी हानी पोहचते. जोरात वाहणारे वारे वादळ, गारपिट यामुळे पपई या पिकाचे व फळाचे फार मोठे नुकसान होते. 18 अंश पेक्षा कमी तापमान झाल्यास फळाचा आकार उत्पादन व गोडी यावर फार मोठा परिणाम होत असतो अतिवृष्टी किंवा अतिशय जास्त पाऊस झाल्यास फूट रॉट, स्टेम रॉट, रूट रॉट, कॉलर रॉट हे रोग होण्याचा संभव असतो. पपई या पिका पासून जॅम व कच्या फळापासून टुटीफ्रुटी तयार करतात. सौंदर्य वाढविण्या करता पपई खाने तसेच पपईच्या गराचा लेप चेहर्‍यावर लावने उत्तम ठरते.♦️ जात निवड : महाराष्ट्रात मुख्यत: तैवान 785, तैवान 786, ग्रीन बेरी, वॉशिंग्टन, कोइम्बतुर, आईस बेरी या जाती प्रचलीत आहे.
♦️ जमिनीची मशागत : जमिन खोल उभी-आडवी नांगरुण कुळवाच्या दोन ते तीन पाळ्या घालून सपाट करून घ्यावी. कचरा वेचून जमिन स्वच्छ करावी. शेवटच्या पाळीच्या अगोदर सिंगल सुपर फॉस्फेट 1 बॅग व जय संजीवनी 5 किलो यांचे मिश्रण शिंपून शेवटची पाळी करावी.
♦️ लागवड अंतर : 8 x 6 किंवा 6 x 5 हे व्हेराइटी प्रमाणे अंतर घ्यावे. 2 x 2 x 2 फूट या आकाराचे खड्डे करून घ्यावे. या प्रत्येक खड्ड्यात
| एस.एस.पी | 100 ग्राम |
| प्रक्रिया केलेले शेणखत व माती | 200 ग्राम |
| ब्लक डायमंड | 100 ग्राम |
| सुफर्ट | 100 ग्राम |
♦️ लागवड कालावधी : पपई या पिका करिता महाराष्ट्रात लागवडीचा कालावधी नोव्हेंबर, डिसेंबर व जानेवारी हा योग्य समजला जातो. तरी पण नोव्हेंबर मध्ये केलेली लागवड अतिशय चांगली.
♦️ पहिली आळवणी : लागवडी पासून 16 ते 20 दिवसाच्या दरम्यान पहिली अळवणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 100 ग्राम |
| ब्ल्युकॉपर | 100 ग्राम |
| 19:19:19 | 100 ग्राम |
| ( ठिबक द्वारे प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 1 किलो |
| ब्ल्युकॉपर | 1 किलो |
| 19:19:19 | 2 किलो |
♦️ दुसरी आळवणी : लागवडी पासून 32 ते 35 दिवसात करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| सुप्रीमो | 200 मिली |
| मिरकल | 100 मिली |
| ( ठिबक द्वारे प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| सुप्रीमो | 2 लिटर |
| मिरकल | 1 लिटर |
♦️ तण नियंत्रण : तणनाशक वापरावयाचे असल्यास झाड जमिनीपासून 70 ते 90 से मी उंच झाल्यावर ग्रामोक्झोन यासारखे स्पर्शजन्य तणनाशक 200 लिटर पाण्यात 1 लिटर या प्रमाणात मिसळून झाडाच्या कोणत्याही भागावर उडणार नाही याची दक्षता घेवूनच फक्त तणावर फवारणी करावी. वाटल्यास साधे नोझल न वापरता डब्लू-एफ-एन-62 नोझल वापरावा. पपईच्या झाडावरील वाळलेली पाने वरचे वर काढून ती खताच्या गड्यात टाकावी. प्रत्येक दीड महिन्यानी पपईच्या आळ्याची चाळणी करावी. म्हणजे झाडाच्या मुळाशी मोकळी हवा खेळत राहते. व त्यामुळे झाडाची व फळाची वाढ झपाट्याने होते.
♦️ तण नियंत्रण : पहिली फवारणी - 45 ते 50 दिवसात पहिली फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 25 ग्राम |
| मॅकप्लस | 5 मि.ली |
| रोको | 20 ग्राम |
| माईट-शूट | 25 मि.ली |
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| तेजस | 25 ग्राम |
| संपदा | 25 ग्राम |
| सोनाटा | 25 मी.ली |
♦️ पपई बहार नियोजन करते वेळेस 12:61:03 किलो प्रति एकरी सोडावे. ♦️ फळ धारणा होतांना 160 ते 170 दिवसात तिसरी फवारणी करावी.
♦️ तिसरी फवारणी :
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| अविष्कार | 5 मि.ली |
| शक्तीमानगोल्ड | 25 मि.ली |
| रोको | 20 ग्राम |
| फायर 101 | 25 मि.ली |
♦️ अश्या वेळेस खालील फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| बोरॉन | 30 ग्राम |
| कॅल्शियम नाईटरेट | 75 ग्राम |
| व्हिजील | 8 मिली |
| अवतार (इंडोफिल कंपनी) | 25 ग्राम |
♦️ लागवडी घासून 230 ते 270 दिवसात खराब झालेले व पिवळे झालेले पाने काढून हवा खेळती ठेवावी व खालील फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| संजीवनी | 40 मिली |
| जीब्रॅक्स | 40 मिली |
| गो मोजक | 15 मिली |
♦️ फळावर पांढरे तांबडे बारीक चट्टे दिसत असल्यास माईट-शूट - 25 मिली आपल्या फवारणी मध्ये घेणे, यानंतर फळ फुगवण अवस्था येते. त्यावेळेस ठिबक द्वारे
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| 0 : 52 : 34 | 4 किलो |
| जीब्रॅक्स | 2 लिटर |
| सुप्रीमो | 2 लिटर |
आंबा उत्पादन तंत्रज्ञान
महाराष्ट्रात गावराण आंबे फळाचा लोप पावत चालला आहे. फळाचा राजा आंबा विदर्भ व मराठवाडा या विभागात अतिशय कमी प्रमाणात होत असताना आता मराठवाडा व विदर्भातील शेतकरी आंबा पिकाच्या लागवडीकडे वळत आहे.♦️ जात निवड : हापूस, केशर, पायरी, लंगडा, दशेरी, देवगड, कोकण सम्राट, कोकण राजा, सिंधू व वणराज अशा अनेक संकरीत व संशोधित जाती या पिकामध्ये उपलब्ध आहेत. बाजारात कोणतीही जात असो पण या फळाला मोठ्या प्रमाणात मागणी असते.
♦️ जमिनीची मशागत : लागवड करण्यापूर्वी उभी व आङ्वी सखोल नांगरट करून कुळवाच्या 3 ते 4 पाळ्या काराव्यात. शेवटच्या पाळी पूर्वी खालील खत प्रति एकरी शिंपून शेवटची पाळी करावी.
| सिंगल सुपर फॉस्फेट | 1 बॅग |
| जय संजीवनी | 5 किलो |
♦️ लागवड अंतर : आपली भारी जमिन असल्यास 10x10 मीटर व हलक्या व मध्यम जमिनी करता 9 x 9 मीटर अंतर योग्य ठरते. 0.5 x 0.5 x 0.5 मी या आकाराचे खड्डे करून घ्यावे.
| या खड्यामध्ये शेणखत प्रक्रिया केलेले | 2 किलो |
| सिंगल सुपर फॉस्फेट | 1 किलो |
| ब्लॅकडायमंड | 200 ग्राम |
| सुफर्ट | 200 ग्राम |
♦️ टिप : जमिनीची निवड करताना पाण्याचा निचरा होणारी जमिन निवडावी. चुनखडीयुक्त किंवा मुरूम असलेल्या त्या जमिनीत लागवड करु नये. जात निवड करताना आपल्या भागातील हवामान व वातावरण कोणत्या जातीला उपयुक्त ठरेल यांचा अभ्यास करूनच जातीची निवड करावी.
प्रथम वर्षे नियोजन
♦️ लागवडीनंतर 15 ते 20 दिवसांनी 1 ली ड्रिंचिग आळवणी ठिबक द्वारे घटक सोडावे.| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 1 किलो |
| ब्लूकॉपर | 500 ग्राम |
| 19 : 19 : 19 | 2 किलो |
| फायर 101 | 25 मि.ली |
♦️ लागवडीनंतर 35 ते 40 दिवसाने पहिली फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 25 ग्राम |
| मॅकप्लस | 5 मिली |
| वीगो | 25 ग्राम |
♦️ दुसरी फवारणी: 90 ते 100 दिवसात दुसरी फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| तेजस | 30 ग्राम |
| संपदा | 30 ग्राम |
| फायर 101 | 25 मिली |
♦️ टीप : याप्रकारे वरील पद्धतीने खताच्या मात्रा व फवारण्या 3 वर्षा पर्यंत कराव्यात व नंतर बहार येण्या अगोदर पुढील प्रमाणे नियोजन करावे.
♦️ खत व्यवस्थापन :
| ( प्रमाण प्रति झाड ) | |
|---|---|
| शेणखत | 10 किलो |
| D.A.P | 1 किलो |
| पोटॅश | 700 ग्राम |
| ब्लॅक डायमंड | 500 ग्राम |
| सुफर्ट | 500 ग्राम |
♦️ डिसेंबर किंवा जानेवारी महिन्यात आंबा पिकास मोहर येण्यास सुरुवात होते. त्या अगोदर 1 महिना अगोदर पॅक्लो ब्युट्रोझोल या घटकाची 4 मिली प्रति पंप फवारणी करावी. (हा घटक आपल्या घटकासोबत सुद्धा फवारता येतो.)
♦️ बहार चालू झाल्या बरोबर खालील फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| अविष्कार | 8 मिली |
| शक्तिमान | 30 मिली |
| फायर 101 | 25 मिली |
| बोरॉन | 30 ग्राम |
♦️ तिसरी फवारणी : फळाचा आकार बोरा इतका झाल्यानंतर पुढील फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| तेजस | 25 ग्राम |
| संपदा | 25 ग्राम |
| बोरॉन | 30 ग्राम |
| प्लॅनोफिक्स | 5 मि.ली |
♦️ टिप : धुके, धुवारी, ढगाळ वातावरण असल्यास बहारगळ, फळगळ मोठ्या प्रमाणात होऊ शकते. अशा वेळेस खालील प्रमाणे फवारणी करावी.
| बलवान | 25 मिली |
| कॅब्रीओटॉप | 30 ग्राम |
♦️ बहाराचा गोंडा बनूण काळे पडत असल्यास अश्या वेळेस
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| सुपर प्लस | 40 मिली |
| ॲमेस्टार | 15 ग्राम |
| बोरॉन | 30 ग्राम |
♦️ फवारणी : फळाचा आकार लिंबू सारखा झाल्यानंतर आकार वाढवणे, फळाला चकाकी आणणे व गर भरणे याकरता खालील फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| अविष्कार | 8 मिली |
| जिब्रॅक्स | 30 मिली |
| माईट-शूट | 25 मिली |
♦️ टिप : कैरी तयार झाल्यानंतर इजळणे किंवा काळी पडणे असा प्रकार होत असल्यास. ही फवारणी करावी
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| तेजस | 25 ग्राम |
| बोरॉन | 25 ग्राम |
| हारू / कर्झेट | 25 ग्राम |
♦️ टिप : फळमाशी, मीजमाशी, तुडतुड़े दिसल्यास खालील प्रमाणे फवारणी केल्यास फळमाशी, मीजमाशीचा बदोबस्त होतो.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| कराटे | 25 मिली |
| सोनाटा 70 | 25 मिली |
| स्कायगोल्ड | 30 ग्राम |
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| फायर 101 | 25 मिली |
| क्लोरो 20% | 30 मिली |
♦️ टिप : जर आळवणी करावयाची असल्यास खालील घटकाची करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| क्लोरो 50% | 100 मिली |
| स्कायगोल्ड जेल | 100 ग्राम |
| ब्लूकॉपर | 50 ग्राम |
♦️ आंब्याच्या कोयी वरील किडा : या किडीची अळी आणि सोंड्या पिकलेल्या आंब्यावरील गुर खातात. अश्या वेळेस माईट-शूट - 25 मिली प्रति 15 लिटर ने फवारणी करावी. या शिवाय पिठ्याढेकूण, मोहर पोखरणारी अळी, फुलकिड कोळी, भूरी किंवा टाक्या रोग, शेंडामर, मुळकूजव्या, रोपमर ,फांदिमर इ. किंडी त्रासदायक ठरतात. परंतू आपल्या फवारण्यामध्ये आपल्या नियोजनात याचा बंदोबस्त केला आहे.
केळी लागवड
एक अत्यंत पौष्टिक फळ असलेली केळी हे लहान मुलांपासून ते वयोवृध्दा पर्यंत यांचा स्वाद आणि गोडवा सर्वांनाच आवडतो. फॉस्फरसचे लक्षणिय प्रमाण तसेच प्रथिने व खनिज द्रव्याचे प्रमाण सफरचंदा पेक्षा हि दुप्पट असलेले हे फळ आरोग्याच्या दृष्टिने अत्यंत उपयुक्त असतात. A,B,C, D हे जीवनसत्वे मोठ्या प्रमाणात असल्यामुळे लहान मुलांना पौष्टिक आहार म्हणून यांचा चांगला उपयोग होतो. लहान मुलांना जंत होतात, त्यांना निदान आठवड्यातून दोन ते तीन वेळेस केळ फूलांची भाजी खाऊ घालावी. पिकलेली केळी तूप साखर घालून खाल्ल्यास पित्त रोगावर लवकर आराम पडतो. लहान मुलांना माती खाण्यास सवय सोडवावयाची असल्यास मधाबरोबर केळी खाऊ घालावी. असे बहुउपयोगी असलेले हे पीक महाराष्ट्रातच नव्हे तर भारतात प्रसिद्ध आहे.जमिनीची मशागत
♦️ पूर्व मशागत : केळी पिकाची मूळे अत्यंत नाजूक आणि मांसल असतात. मूख्य मुळे झाडाला आधार देण्याचे कार्य करतात आणि दुय्यम तंतुमय मुळे झाडाला अन्नद्रव्य व पाणी पूरविण्याचे कार्य करतात. केळी पिकाची मुळे जमिनीत खोलवर जातात आणि आडव्या पसरतात. त्यामुळे मशागत होणे गरजेचे आहे. जमिनीची खोल आडवी उभी नागरंट करून कुळवाच्या 3 ते 4 पाळ्या करून जमिन भुसभुशीत करावी.♦️ लागवड अंतर : लागवड अंतर साधारणपणे 5 x 5 फूट 1742 झाडे किंवा 5 x 6 फूट 1452 झाडे , किंवा 6 x 6 फूट 1210 झाडे लागतात.
♦️ रोपे लागवडीच्या वेळी अगोदर 0.5 x 0.5 x 0.5 मीटर खोल खड्डा करावा. या खड्यामध्ये खालील घटक टाकावे. (प्रती खड्डा)
| ( प्रमाण प्रती रोप ) | |
|---|---|
| डि.ए.पी | 100 ग्राम |
| सुफर्ट | 100 ग्राम |
| निंबोळी पेंड | 200 ग्राम |
| ब्लॅक डायमंड | 100 ग्राम |
| कुजलेले शेणखत खत असल्यास | 200 ग्राम |
जात निवड
♦️ बसराई : या जातीला खाणदेशी, भुसावळ, वामणकेळ या नावाने सुद्धा ओळखले जाते. महाराष्ट्रात एकूण क्षेत्रफळा पैकी 75% या जातीने व्यापले आहे. हि जात बांध्याने ठेंगणी असून 5 ते 7 फुटा पर्यंत उंच उत्कृष्ट व दर्जेदार फळे देणारी, घड मोठे असून एक सारखे आकाराचे व सहा ते सात फण्या असलेले एक फणीला 12 ते 13 केळी असलेले 15 ते 25 किलो पर्यंत एका घडाचे वजन असते. फळाचा आकार मोठा व गोडीही जास्त असते. कडक थंडीचा या पिकावर मोठा दुष्परीणाम होतो.♦️ अर्धापुरी : मराठवाडा कृर्षी विद्यापीठाने चाचणी घेऊन अर्धापूरी या बसराईचाच उपवाण प्रसारीत केला आहे. हा बसराईपेक्षा सरस दिसून आला.
♦️ हरीसाल (बॉम्बे ग्रीन) : मुंबईच्या बाजारपेठेत लोकप्रिय असलेली हि उंच वाढणारी (11 ते 14-फूट) झाडांची पाने अरूंद व लांब असतात घड 25 ते 35 किलो वजनाचा असतो. त्याला 150 ते 160 केळी असतात. हे पिकल्यानंतरही साल हिरवी राहते. उंच वाढणारी असल्यामुळे वादळ, वारे यात मोठ्या प्रमाणात नुकसान होण्याची शक्यता असते.
♦️ श्रीमंती : ही जात बसराई मधूनच निसर्गत: बदल करून निवड पध्दतीने विकसित झालेली आहे. झाडाची उंची 2 मीटर पर्यंत तर कालावधी 16 ते 18 महिने फळाची लांबी 20 ते 22 सेंमी. घडांचे सरासरी वजन 20 ते 25 किलो जळगाव जिल्ह्यातील शेंदुरणी या भागात मोठ्या प्रमाणात लागवड होते. याशिवाय ग्रेडनैन, जिनाईन. BRS 1, लालवेलची सफेद वेलची, राजेळी, मुठेळी, राजापूरी (व्हाल्हा) अश्या अनेक विकसित जाती केळी पिका मध्ये आहेत.
♦️ रोप प्रक्रिया :
| ( प्रति हजार रोप) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 250 ग्राम |
| बाविस्टीन | 250 ग्राम |
| फायर 101 | 250 मि.ली |
♦️ लागवड: (मृग बाग- जून लागवड, कांदे बाग - ऑक्टोबर) खताचे मिश्रण टाकलेल्या गड्यामध्ये मधोमध रोप लागवड करावी व चांगल्या प्रकारे भर टाकावे.
♦️ पहिली आळवणी (ड्रिंचिंग, ड्रिप) : लागवडी यासून 15 ते 20 दिवसात ठिबक असल्यास खालील घटक सोडावेत. ठिबक नसल्यास आळवणी करावी. या घटकामुळे पांढर्‍या मुळ्या सुदृढ होऊन खोलवर जाते व बुरशीचे नायनाट होईल.
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 2 किलों |
| ब्लू कॉपर | 750 ग्राम |
| 19:19:19 | 3 किलो |
♦️ पहिली फवारणी :लागवडी नंतर 30 ते 35 दिवसात पहिली फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 25 ग्राम |
| मॅकप्लस | 25 मि.ली |
| रोको | 20 ग्राम |
| फायर 101 | 25 मि.ली |
♦️ दुसरी ड्रिंचिंग : लागवडी पासून 40 ते 45 दिवसात करावी.
| सुप्रीमो | 2 लिटर |
| मिरॅकल | 2 लिटर |
♦️ खताची पहिली मात्रा : लागवडीपासून 45 ते 50 दिवसाच्या दरम्यान खताची पहिली मात्रा दयावी.
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| डी.ए. पी | 2 बॅग |
| युरीया | 1 बॅग |
| पोटॅश | 1 बॅग |
| ब्लॅकडायमंड | 30 किलो |
| सुफर्ट | 30 किलो |
♦️ दुसरी फवारणी : लागवडी नंतर 51 ते 60 दिवसा दरम्यान दुसरी फवारणी करावी.
| (प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| तेजस | 25 ग्राम |
| संपदा | 25 ग्राम |
| एलीयट | 15 ग्राम |
| रण 80 | 5 मि.ली |
♦️ खताची दुसरी मात्रा : लागवडी नंतर 80 ते 85 दिवसात दुसरी खताची मात्रा दयावी.
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| युरीया | 2 बॅग |
| विघ्नहर्ता विकास कीट | 25 किलो |
♦️ पोंगे भरणे : लागवडीपासून 90 ते 95 दिवसाच्या दरम्यान पोंगे भरण्याचे कार्य करावे यावेळेस
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| अविष्कार | 8 मिली |
| संपदा | 30 ग्राम |
| मॅग्नेशियम | 100 ग्राम |
| 13:40:13 | 100 ग्राम |
♦️ खताचा तीसरा डोस : लागवडी पासून 120 ते 130 दिवसा दरम्यान खालील प्रमाणे खताची मात्रा द्यावी.
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| 10:26:26 | 2 बॅग |
| युरीया | 2 बॅग |
| सुफर्ट | 20 किलो |
| ब्लॅक डायमंड | 20 किलो |
♦️ पिल कापणे : या नंतर पिक वाढीच्या कालावधीत केळीस लागून येणारी पिल प्रत्येक आठवड्याने किंवा पंधरवड्याने कापणे गरजेचे आहे. जेणे करून पाणी व खताचे विभाजन होऊ नये. जमिन नेहमी भुसभूशीत ठेवण्यासाठी लागवडीनंतर 3 महिन्या पर्यंत कुळवाच्या पाळ्या घालाव्यात व झाडाला भर घालावी तसेच तणाचा बंदोबस्त वेळोवेळी करावा.
♦️ खताची चौथी मात्रा : लागवडी पासून 170 ते 180 दिवसा दरम्यान खताची चौथी मात्रा टाकावी.
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| 12:32:16 | 4 बॅग |
| युरीया | 2 बॅग |
| फेरस सल्फेट | 8 किलो |
♦️ केळी घड निसवल्यानंतर खालील फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| 0:52:34 | 100 ग्राम |
| तेजस | 25 ग्राम |
| संपदा | 25 ग्राम |
| रोको | 15 ग्राम |
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| अविष्कार | 8 मिली |
| जीब्रॅक्स | 40 मिली |
| बोरॉन | 30 ग्राम |
♦️ घडाला झाकणे : घड बाहेर पडल्यानंतर अती उष्णतेपासून घडाचे संरक्षण करण्या करीता केळीचे वाळलेल्या पानाची पेंढी करून दांड्यापासून खाली घडापर्यंत झाकावे. अन्यथा दांडा काळा पडून व सडून पडण्याची शक्यता असते. किंवा घडाला बारीक पाच मायक्रॉन या गेजच्या प्लास्टिकची बॅग झाकावी. यामुळे फळाची वाढ होणे लांबी वाढणे फळाचा कलर चांगला येणे. तसेच पानांच्या घासण्याने किंवा इतर कारणाने होणारी ईजा टाळता येते व किडीचा प्रादुर्भाव कमी करता येतो.
केळी पिकावरील किडी
♦️ कंद पोखरणारा भूंगा : कंदामध्ये राहून हा भूंगा कंद पोखरतो त्यामुळे अर्ध्या कंदासकट केळी जमिनीच्या पृष्टभागापासून कोलमडून पडतात.♦️ खोड पोखरणारा भुंगा : झाडाच्या खोडावर छिद्रे पाडून झाड पोखरतो, व खातो त्यामुळे झाडाची वाढ होत नाही.
उपाय : खोडावरील छिद्रामध्ये फायर 101 - 5 मि.ली इंजेक्शन द्वारे सोडावे.
♦️ सुत्रकृमी : (निमॅटोड) हे जमिनीत असतात व मुळांना हानी पोहचवतात. त्यांच्या अन्नरसावर जगतात. त्यामुळे काळी पडून त्यांच्या गाठी तयार होतात. परिणामत: झाडाची वाढ खुंटते. अन्न रसावर जगतात. त्यामुळे पांढरीमूळे काळी पडून त्यांच्या गाठी तयार होतात.
उपाय : फायर 101 - 100 मि.ली प्रति पंप घेऊन यांची आळवणी करावी व झाडाजवळ झेंडूचे झाड लावावे किंवा फ्युरॉडॉन 10 ग्राम टाकावे.
♦️ करपा : पानावर लहान - लहान पिवळ्या रंगाचे वर्तुळ तयार होतात व ते मोठे होऊन तपकिरी व वरून करडा होत जातो जिथे आद्रता वाढते व सूर्यप्रकाश जमिनीपर्यंत पोहचत नाही व हवा खेळती राहत नाही अशा ठिकाणी करपा लवकर लागतो.
उपाय : ब्ल्यूकॉपर -30 ग्राम + तेजस -25 ग्राम फवारणी करावी. रोगग्रस्त पाने कापून बाग स्वच्छ करावी. अश्या वेळेस पोटॅश व सल्फर ची मात्रा द्यावी.
♦️ पोंगासड : नविन येणारे पान म्हणजेच पोगा कुजतो व अलगद हात लावताच अलगद उपटल्या जाते. मूळ्या सडलेल्या असतात. अशा वेळेस खालील उपाय योजना करावी.
स्ट्रेप्टो सायक्लींन - 3 ग्राम + ब्लू कॉपर - 30 ग्राम
हे प्रती 15 लिटर पंपात घेऊन बुडाला ड्रिंचींग करावी.
♦️ सिगारटोका ( फळ सिगारेट सारखे जळणे ) : फळाची पुढील कडा जळत जाते व फळ कुजते.
उपाय : केळफूल कट केल्यानंतर शेवटच्या फणीत एक केळ ठेवावे व केळफूल कट केल्या ठिकाणी बाविस्टीन 20 ग्राम प्रति पंप घेऊन फवारणी करावी.
विषाणुजन्य रोग
♦️ पर्णगुच्छ : हा रोग भारतात सगळ्या भागात आढळतो. पानांची वाढ थांबून पाने लहान पडतात व एकाच ठिकाणी थांबतात. त्यामुळे पानांचा गुच्छ तयार होतो.उपाय : रोगग्रस्त दिसता क्षणी झाड उपटून बाहेर गाढावे.
ब्लूकॉपर - 30 ग्राम + फायर 101 - 25 मी.ली प्रती पंप ह्याची फवारणी करावी.
♦️ बनाना बॅक्ट मोझाईक व्हायरस : हा या रोगात झाडाची वाढ खुंटते व घड असल्यास घडावर गुलाबी रेषा दिसतात.
उपाय : वरील प्रमाणे झाड दिसल्यास ताबडतोब उपटून बाहेर फेकावे व बागेच्या अवती भवती वेलवर्गीयाची लागवड करावी. हिवाळ्यात या रोगाची लक्षणे दिसून येतात.
♦️ टिप :
♦️ अती जास्त थंडी पिकाला सहन होत नसते. कडाक्याची थंडी असल्यास आपल्या बागेत बांधावर धूपण करावे.
♦️ धुवारी किंवा धुके पडल्यास खालील उपाय योजना करावी.
| ( प्रमाण : प्रति १५ लिटर ) | |
|---|---|
| बलवान | 25 मिली |
| साफ | 25 ग्राम |
| ( वॉटर सोल्युबल १ ते १० दिवस ) | |
|---|---|
| १९:१९: १९ | ५ किलो |
| १२:६१:० | ५ किलो |
| युरिया | 7 किलो |
| ( ६० ते ७० दिवस ) | |
|---|---|
| सुप्रीमो | ५ लिटर |
| मॅग्नेशिअम | ५ किलो |
| ( १५० दिवसापर्यंत ) | |
|---|---|
| ०:५२:३४ | 5 किलो |
| १३:०:४५ | 5 किलो |
| युरिया | 14 किलो |
| ( १८० ते २६० दिवसात ) | |
|---|---|
| ०:०:५० | ५ किलो |
| युरिया | ५ किलो |
टरबूज आणी खरबूज व्यवस्थापन
♦️ टरबूज म्हणजेच कलिंगड, महाराष्ट्रभर आवडीने खाल्ल्या जाणारे पाणीदार फळ. फक्त महाराष्ट्रातच नाही तर भारतभर कलिंगड लोकप्रिय आहे. दरसाल याची मागणी वाढतच आहे. उन्हाळ्यात तापमानामुळे होणारी उन्हाची तीव्रता कमी करण्यासाठी व थंडावा निर्माण करण्यासाठी हे फळ खुपच उपयुक्त आहे. यांचा गर हा स्वादिष्ट व रुचकर असतो. याचे लागवड तंत्र अगदी सोपे आहे. कमी कालावधीत व कमी खर्चात येणारे हे पीक भरपुर उत्पन्न देऊ शकते, पूर्वी फक्त नदीच्या पात्रातच घेण्यात येणारे हे पीक आता सर्रास शेतामध्ये घेतल्या जात आहे. कलिंगड़ बलवर्धक असून शीतकारक, पौष्टीक के पित्तहारक आहे. याच्या सेवनाने मनावरिल तनाव कमी होतो.कलिंगड या फळामधून फॉस्फरस लोह बी व ई जीवनसत्व मिळत असल्यास रक्तवाढ होण्यास व रक्त शुद्धिकरण होण्यास मदत मिळते. अलिकडच्या काळात कलिंगड व खरबुजचे मोठ्या प्रमाणात उत्पादन वाढले आहेत. पॉलीहाऊस व शेडनेटमध्ये सुध्दा शेतकरी आता हे पिक घेत आहे.
♦️ जमिनीची मशागत : कलिंगड या पिकासाठी उत्तम निचरा होणारी मध्यम जमीन सर्वोत्तम ठरते. भारी काळ्या जमिनीत वेली लांब होतात. सेंद्रिय खते वापरल्यास हे पिक अति उत्तम येते. जमिनीची मशागत करतांना खोल नांगरट करून प्रति एकरी सुपर फॉस्फेट 1 बॅग व जय संजीवनी 5 किलो शिंपावे. प्रक्रिया केलेले शेणखत असल्यास प्रति एकरी 7 ते 8 गाड्या मिसळावे व कुळवाच्या 3 ते 4 पाळ्या देऊन जमिन भुसभूशीत करावी.
♦️ माळाची बरडी जमिन किंवा चिवड जमीनीत हे पीक घेऊ नये. कलिंगड व खरबुज हे पीक घ्यावयाचे असल्यास 4-5 गाड्या तळ्यातला गाळ आपल्या शेतामध्ये मिसळल्यास अति उत्तम ठरते. यामुळे वेल लांबणे फळांचे वजन वाढणे हे घडून येते. पिकाची उत्तम उगवन होण्यासाठी 15 जानेवारी ते 31 जानेवारी पर्यंत योग्य वातावरण असते. 29 ने 30 डिग्री सेल्सियस तापमान याला पोषक असते. तसेच जुन-जुलै व सप्टेंबर-ऑक्टोबर मध्ये या पिकाची लागवड होते. मात्र मे व नोव्हेंबर महिन्यात कोणत्याही. परिस्थितीत लागवड करू नये.
♦️ बियाणे निवड : मॅक्स, शुगर क्वीन, सागर किंग, मेलोडी, ऑगस्टा, पारानग्रा, किंवा बाजारात उपलब्ध असलेले उच्च प्रतीचे बीयाणे घ्यावे.
♦️ खरबूज : मधुमिता, केशर, पताशा, मधु, रूबी, निर्मल 65, 24 आणि कुंदन.
♦️ प्रती एकरी बियाणे : टरबूज - 400 ग्राम, खरबुज - 250 ग्राम
♦️ लागवड अंतर : 8 x 1.25 हे अंतर सर्वात योग्य आहे, हे शेतकर्‍याच्या अनुभवातून सिध्द झाले आहे. मल्चींग असल्यास बेडवर भेसळ डोस मल्चींग करण्या अगोदर करावे आणि बेडवर व्यवस्थितपणे टाकावे.
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| डि.ए.पी | 2 बॅग |
| लिंबोळी पेंड | 2 बॅग |
| ब्लॅक डायमंड | 20 किलो |
| सुफर्ट | 20 किलो |
| कार्बोफ्युरॉन | 3 किलो |
♦️ लागवड पद्धत : 8 x 1.25 एक बी टोबुन लागवड करावी.
♦️ पहिली ड्रिंचिग (आळवणी) : उगवणी नंतर दहा ते बारा दिवसात पहिली ड्रिंचीग करावी.
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 1.5 किलो |
| ब्लू कॉपर | 500 ग्राम |
| 19:19:19 | 3 किलो |
| मॅग्नेशियम | 5 किलो |
♦️ पहिली फवारणी : (पहिली) उगवणी नंतर 15 ते 18 दिवसात पहिली फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| स्कायगोल्ड जेल | 30 ग्राम |
| मॅकप्लस | 5 मि.ली |
| फायर-101 | 20 मि.ली |
| वीगो | 25 ग्राम |
♦️ दूसरी आळवणी : यानंतर दुसरी आळवणी 22 व्या दिवशी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| मिरॅकल | 1 लिटर |
| सुप्रीमो | 2 लिटर |
♦️ उगवणीनंतर दुसरी फवारणी : लागवडी दुसऱ्या आळवणी नंतर 7 ते 8 दिवसाला दुसरी फवारणी करावी.
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| अविष्कार | 5 मिली |
| शक्तिमान गोल्ड | 25 मि.ली |
| माइट शूट | 25 मि.ली |
| यु.पी.एल चे साफ | 25 ग्राम |
♦️ या नंतर :
| ( प्रमाण : प्रति एकर ) | |
|---|---|
| 12:61:00 | 5 किलो |
| बोरॉन | 5 किलो |
♦️ तिसरी फवारणी :
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| तेजस | 25 ग्राम |
| संपदा | 25 ग्राम |
| सोनाटा 70 | 25 मि.ली |
| बॉल बोरॉन | 25 मि.ली |
♦️ आळवणी : लागवडी पासून 45 व्या दिवशी.
| स्काय गोल्ड जेल | 1 किलो |
| ब्लु कॉपर | 500 ग्राम |
| 0:52:34 | 5 किलो |
| बलवान | 25 मिली |
| करझेट | 30 ग्राम |
♦️ 51 ते 54 दिवसाच्या दरम्यान 00:00:50 प्रती एकरी 6 किलो सोडावे, व लगेच फवारणी करावी
| ( प्रमाण : प्रति 15 लिटर पपं ) | |
|---|---|
| सुपर प्लस | 40 मिली |
| संपदा | 25 ग्राम |
| कॅल्शियम नाइट्रेट | 25 ग्राम |
| जिब्रॅक्स | 40 ग्राम |
♦️ टीप : फुल दिसताच फळ माशीचे ट्रॅप 10 ते 12 प्रती एकरी या प्रमाणे लावावे. त्यामधील गोळ्या 20 दिवसांनी बदलाव्या. स्टिकींग सापळे (पिवळे नीळे) लागवड झाल्यापासुन 10 दिवसात एकरी 7 ते 10 प्रमाणात लावावे.